Եվրոպացի պաշտոնյան լայն ժպտաց՝ սեղմելով Ալիևի ձեռքը այն բանից հետո, երբ նրանք համաձայնեցին կրկնապատկել ադրբեջանական գազի ներկրումը հաջորդ հինգ տարիների ընթացքում: Ըստ ֆոն դեր Լեյենի՝ այն պետք է օգնի փոխարինել ռուսական գազի կրճատմանը:

Փաստաթղթի ստորագրումից անմիջապես հետո Եվրահանձնաժողովի ղեկավարը թվիթերում գրել էր, որ ԵՄ-ն այժմ «դիմում է էներգակիրների ավելի հուսալի մատակարարներին» և Ադրբեջանին անվանել էր «առանցքային գործընկեր»: Ոչ բոլորը դրական գնահատեցին այս հայտարարությունները՝ մեղադրելով պաշտոնյային, որ, խուսափելով մի ավտոկրատի հետ համագործակցությունից, շողոքորթում է մյուսին։

Ադրբեջանում քաղաքացիական ակտիվիստները եզրակացրեցին, որ Եվրոպան թքած ունի մարդու իրավունքների ոտնահարման վրա, իսկ 50 ֆրանսիացի քաղաքական գործիչներ ստորագրեցին կոչ՝ նշելով, որ ընտրելով Ադրբեջանը՝ Եվրոպան թուլացնում է իրեն և ամրապնդում Իլհամ Ալիևի դիկտատուրան։

«Այս համաձայնագիրը  չպետք է հետին պլան մղի մարդու իրավունքների հարցը և ազատությունները, ինչպես նաև ակտիվիստների նկատմամբ ճնշումները», - այս առիթով գրել է ադրբեջանցի հայտնի ընդդիմադիր քաղաքական գործիչ Բախտիյար Հաջիևը։

«Հակառակ դեպքում, ԵՄ-ն կփոխարինի իր էներգետիկ կախվածությունը մի երկրից, որը ղեկավարում է ավտորիտար առաջնորդը, և որին ուժեղացնում են նրանից գազ և նավթ գնելով․ գազ և նավթ գնելով մի երկրից, որը ղեկավարում է մեկ այլ ավտորիտար առաջնորդ։ Հաջիևը կարծում է, որ ԵՄ պաշտոնյաները Ադրբեջան կատարած այցերի ժամանակ լավ կանեն հաշվի առնեն քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչների կարծիքը։ Այն, որ ֆոն դեր Լեյենը շփվել է միայն երկրի ղեկավարության հետ, ակտիվիստը դիտարկում է որպես «հրաժարում Եվրամիության արժեքներից»՝ հանուն գազի։

Ինքը՝ պաշտոնյան, երբեք չի մեկնաբանել Ադրբեջանում մարդու իրավունքների խախտումները։ Մի կողմից՝ սա այնքան էլ նրա գործունեության ոլորտը չէ, մյուս կողմից, այս հանգամանքը նրան չի խանգարել ավելի վաղ այդ թեմաները բարձրացնել, օրինակ՝ Թուրքիայի դեպքում։ Միևնույն ժամանակ, Ադրբեջանում մարդու իրավունքների հետ կապված իրավիճակը քննադատության ենթարկվեց այլ եվրոպացի քաղաքական գործիչների, այդ թվում՝ Գերմանիայի Բունդեսթագի պատգամավորների կողմից, հենց այն ժամանակ, երբ ինքը՝ ֆոն դեր Լայենը, պատգամավոր էր։

Սեպտեմբերի վերջին Ռումինիայից, Բուլղարիայից, Հունգարիայից և Սլովակիայից գազատարների օպերատորները հայտարարեցին, որ պատրաստ են օգնել կազմակերպել ադրբեջանական գազի արագ և էժան մատակարարումները ԵՄ:

Անտեսելով քննադատությունները՝ Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենը Հունաստան-Բուլղարիա գազամուղի բացմանը նվիրված հանդիպման ժամանակ ասաց, որ նման նախագծերի շնորհիվ այս ձմեռ Եվրոպան բավականաչափ գազ կունենա։ Դրանից հետո ֆոն դեր Լեյենը հիշեցրեց նույն դահլիճում նստած Ալիեւին․ «Նախագահ Ալիեւ, ես ամռանն այս նպատակով եկել էի Ձեզ մոտ»։

«Եվրոպան գազի կարիք ունի, ինչը շատ լավ է»,- ասում է քաղաքական գործիչ Բախտիյար Հաջիևը,- «այնուամենայնիվ, Եվրոպայի էներգետիկ անվտանգությունը չպետք է արժենա մարդու իրավունքների և ազատությունների ոտնահարման գինը»:

Եվրահանձնաժողովը չի արձագանքել ֆոն դեր Լեյենի և ԵՄ քաղաքականության քննադատության վերաբերյալ BBC-ի խնդրանքին:

Գազ Ալիևից՝ ոչ անմիջապես և ոչ շատ

Ալիևի հետ հանդիպումների վրա ծախսվող ջանքերը շուտով դիվիդենտներ չեն բերի հենց Եվրամիությանը. ոչ հիմա, ոչ մոտ ապագայում ադրբեջանական գազը չի կարող փոխարինել ռուսական գազին։

Ռուսաստանը տարեկան մատակարարում էր 150 միլիարդ խորանարդ մետր գազ, մինչդեռ Ադրբեջանի հետ ԵՄ նոր գործարքը հուշում է, որ Բաքուն կկարողանա 20 միլիարդ խորանարդ մետր մատակարարել միայն մի քանի տարի հետո:

Ադրբեջանից գազի մատակարարումները Վրաստանի տարածքով դեպի Թուրքիա են գնում Անդրանատոլիական գազատարով (TANAP), իսկ դեպի Եվրոպա՝ Անդրադրիատիկ գազատարով (TAP), որը գործարկվել է միայն 2020 թվականի վերջին։ Առաջինի թողունակությունը տարեկան 16 մլրդ խմ է, երկրորդինը՝ 10 մլրդ խմ։

Ադրբեջանի էներգետիկայի նախարար Փարվիզ Շահբազովը խոսում է այն մասին, թե ինչպես ժամանակի ընթացքում հնարավոր է TANAP-ով Թուրքիա տանող գազի ծավալը հասցնել 31 միլիարդ խորանարդ մետրի, իսկ TAP-ի միջոցով՝ մինչև 20 միլիարդի: Շրջակա միջավայրի պահպանությունը և կանաչ էներգիան բացատրում է, թե ինչու է դա խնդիր Եվրոպայի համար.

«Ադրբեջանից գազի արդյունահանման և փոխադրման կարողությունների ավելացումը տեխնիկապես անհնար է իրականացնել հինգից յոթ տարուց պակաս ժամանակում, դա կարող է բավարարել Եվրոպայի կարիքների միայն մի փոքր մասը»,- ասում է փորձագետը։

2021 թվականին ԵՄ-ն սպառել է 412 միլիարդ խորանարդ մետր գազ և նախատեսում է մինչև 2030 թվականը նվազեցնել սպառումը 30 տոկոսով, սակայն, այնուամենայնիվ, Ադրբեջանից գազի նոր մատակարարումները՝ նույն 20 միլիարդ խորանարդ մետրը, կկազմի ԵՄ-ի վերջնական արդյունքի միայն գազի սպառման չնչին մասը:

Կարնեգի հիմնադրամի Կովկասի հարցերով ավագ գիտաշխատող Թոմաս դե Վաալը նույնպես կարծում է, որ Եվրոպայի գործարքը Ադրբեջանի հետ «ավելի շատ քաղաքական ուղերձ է, քան տնտեսական», և մոտ ապագայում այն չի օգնի Եվրոպային:

«Այստեղ մենք խոսում ենք մինչև 2027 թվականը գազի մատակարարումների ավելացման մասին, բայց Եվրոպան գազի կարիք ունի հիմա՝ այս և միգուցե հաջորդ ձմռանը։ Եվ միևնույն ժամանակ, երբ հայտարարում եմ կանաչ էներգիային անցնելու մասին, ինձ տարօրինակ է թվում գնալ Բաքու՝ հայտարարելով երկարաժամկետ գազի գործարքի մասին, երբ ունես երկու խնդիր՝ կարճաժամկետ էներգիայի պակաս այս ձմռանը, և միևնույն ժամանակ ցանկանում եք հրաժարվել գազից երկարաժամկետ հեռանկարում»,- ասում է փորձագետը։

Բայց Ադրբեջանում դա դիտվում է որպես ԵՄ-ի աջակցություն, որը ձեռնտու է տեղական իշխանություններին, ավելացնում է դե Վաալը. «Ադրբեջանը կոչվում է վստահելի գործընկեր, նրանք օգտագործում են բարեկամության և գործընկերության լեզուն»:

araratnews.am/